Vellas personaxes da Chaira
Xa son chegados os días das festas grandes da Chaira: O San Ramón.
Os que levamos tempo peiteando canas lembramos con certa nostalxia aqueles anos sesenta cando Vilalba era noticia e mesmo saía no telexornal nacional polos excepcionais festexos sanramonianos. Corrían os anos sesenta e inaugurábase a bombo e plato o Parador nacional dos Condes de Andrade. Grandes orquestras, cine, ballet ... Non faltaba nada que envexarlle ás mesmas capitais de provincia. Pero eses tempos foron excepcionais e, como é lóxico, non podían durar sempre. Vilalba volvería á “normalidade”, a unhas festas máis sinxelas, pero non menos entrañábeis e acolledoras para propios e achegados.
Especialmente concorrida era a feira de San Ramón, que viña celebrándose o primeiro domingo de setembro se non caía en día un. Os postos estaban moi espallados polas rúas e prazas do centro. Lembro que por onde está a famosa pravia había postos de mazás, peras, pexegos, cirolas, etc. Miña avoa, a moi pícara, pedía a proba en distintos sitios e dábame tamén a min. Ao cabo terminaba engulindo e saboreando dúas ou tres pezas, que sabían a gloria e, como era neno, ninguén me negaba.
Na praza da Pravia tamén acostumaba a asentarse un afiador ourensán, o “Manoliño” que botaba alí o día pedaleando para mover a moa que afiaba coitelos, tesoiras, fouciñas e fouciños. Tiña unha cara redonda, ben curtida polo sol e uns ollos saltóns, coma os personaxes que inmortalizou o gran Castelao.
Outro tipo de personaxe que recordo é ” Dona María, a curandeira”, que aparece citada en “Escola de menciñeiros “de Álvaro Cunqueiro. Lembro alí aquela muller xa maior tras un pequeno posto tratando de curar as doenzas da xente que alí acudía buscando remedio aos seus males. Tras escoitalos, botaba man dalgún remedio caseiro que gardaba na colección de frascos pequenos que agochaba e que eran froito da recollida de herbas e plantas medicinais sobre as que se informaba nalgúns libros e cas que ía elaborando o remedio. A súa limitada ciencia e a fe dos concorrentes lograban a curación de pequenas doenzas. Pero ademais disto tamén tiña unha extraordinaria vea poética. Nunha ocasión tiven a oportunidade de ollar por riba un caderno con algunhas poesías feitas por ela e quedei sorprendido. A boa da curandeira desapareceu do espazo público e morreu pouco despois.
Na feira do San Ramón tamén me presentara meu pai un home que me impactou moito. Non lembro o nome nin o lugar preciso de onde era. Creo que vivía nos límites entre dúas parroquias, pero non sabería localizalo. Fisicamente era un chisco máis alto que a media, serio, con pelo negro e grandes entrantes na fronte e vestía cores escuras. Eu aínda era moi novo e dobrábame en altura. Tiña que mirar para arriba para falar con el. Tiña sona de traballador honrado e solidario cos demais da contorna.
Teño que confesar que a primeira vez que o vin de preto e falei con el, produciume certo arrepío porque eu xa era coñecedor das súas “particulares visións”. Era moi sociable. Ía de cando en vez á taberna a tirar a partida cos amigos e beber un grolo de viño. E ata aquí todo era rutineiro agás unha rara “calidade” que consistía en ver o que o resto non vía, tanto en pleno día, como de noite. Segundo dicían, non presumía nada diso; pola contra, era moi reservado e había que tirarlle moito da lingua para que desvelase os segredos.
Era capaz de ver enterros de veciños da parroquia cunha antelación de meses e mesmo de un ano ou algo máis antes de que realmente ocorrese. Ten apartado aos acompañantes fora do camiño para que deixasen pasar o enterro. Algún que non fixo caso, levou unha desagradable sorpresa. Como coñecía o defunto? Entón o cadaleito levábase en ombros durante todo o traxecto da casa á Igrexa por familiares e amigos. Nos cruces de camiños, o cura, que ía detrás, rezaba un responso polo defunto e pronunciaba o seu nome. Iso permitíalle saber de quen se trataba.
Certa vez deu cun crego escéptico da Chaira que estaba de profesor en Mondoñedo e riu das súas “visións”. Apostaron unha cantidade importante de diñeiro. Antes dun ano, o dito reverendo acudiría a un enterro á parroquia. De non vir, sería el quen perdese a aposta. Aínda non pasara o ano cando a irmá do cura tivo un parto complicado no que morrera o acabado de nacer. Había que darlle sepultura na súa caixiña branca. A onde acoden? Tiñan panteón na parroquia do visionario. Era o mediodía e xa remataran o enterro. Por alí pasaba co gando que traía de pacer o citado home. Saudou e deulle o pésame ao cura e familia e logo, nun aparte, dirixiuse ao crego para lembrarlle que aínda faltaba mes e medio para cumprirse o prazo dado da aposta feita.
Eran outros tempos nos que aínda non estaba electrificado o rural e os camiños estaban case intransitables. Coa chegada da civilización, gañouse moito, pero tamén se perdeu a maxia e o misterio que envolvía a néboa do tempo. Era outro mundo.