Desaparicións en España
O Ministerio do Interior elabora anualmente un informe sobre o número de persoas desaparecidas no noso país, no que se inclúen tanto aquelas desaparicións resoltas, como as que se transforman nas denominadas de “longa duración”.
Hai que saber que calquera persoa, independentemente da súa idade, sexo, orixe ou situación social, pode converterse nun “desaparecido”, polo que se trata dun problema que nos pode afectar a todos.
Os datos que a continuación imos achegar proceden do sistema de Persoas Desaparecidas e Restos Humanos (PDyRH), e sinalan que desde o ano 2010, data na que entrou en funcionamento o referido sistema, houbo 121.118 denuncias por desaparicións, sendo resoltas un 96,5% delas, e permanecendo activas 4.164, algunhas das cales son consideradas de alto risco, un 5%.
A procura de toda aquela persoa que desaparecese leva tamén a tratar de identificar aqueles cadáveres ou restos humanos que se atoparon e que deben ser identificados para así poder resolver as investigacións de desaparicións que están en curso, tentando así dar resposta ás familias que seguen buscando aos seus seres queridos.
Este mesmo ano anunciouse por parte do ministro do interior a creación dun Centro Nacional de Desaparecidos co que se busca coordinar toda a información existente sobre as desaparicións e cuxos integrantes serán criminólogos, psicólogos e psiquiatras.
Este centro tamén é importante para crear criterios comúns tanto entre as unidades dos Corpos e Forzas de Seguridade do Estado, así como de axencias de Seguridade Privada, establecendo pautas de traballo comúns e compartidas e dando información periódica aos cidadáns para que poidan colaborar, evitando ademais deste xeito as falsas informacións que nestes casos adoitan producirse.
Sería importante tamén dar unha definición legal de “persoa desaparecida”, xa que en España non existe ningunha, adoptando aquí o termino recomendado polo Consello de Europa, que di que unha persoa desaparecida é “a persoa ausente da súa residencia habitual sen motivo coñecido ou aparente, cuxa existencia é motivo de inquietude ou ben que a súa nova residencia ignórase, dando lugar á procura no interese da súa propia seguridade e sobre a base do interese familiar ou social”.
É moi importante ter en conta que un desaparecido pode converterse en vítima cando a súa desaparición considérase accidental ou forzada, polo que a súa ausencia, neste último caso, toma relevancia penal.
Establécese, para que se considere unha desaparición de alto risco os seguintes criterios:
- se é menor de idade, presúmese sempre de alto risco, excepto cando hai evidencia da voluntariedade da súa marcha.
- nos maiores de idade é necesario que exista indicios dun posible secuestro, retención por parte de terceiros; que tamén haxa risco para a súa vida; cando esa ausencia é contraria a súa forma de actuar habitual, cando non leva documentación persoal, non chegou onde debería ir ou non deixou mensaxes, ou se considera que abandonou o seu vehículo ou lugar sen razón aparente; cando é maior de idade ou con algunha limitación física ou psíquica; se é vítima de violencia de xénero, etc.
Con todo isto pódese establecer pautas máis individualizadas, rápidas e que leven a aumentar a efectividade da investigación, o que pode derivar nunha localización máis factible.
Coa creación do Centro Nacional de Desaparecidos vai poder traballar cun maior rendemento, e ofrecendo protocolos de interese tanto para os que participan na procura como para unha maior colaboración cidadá e unha presentación dos feitos dunha forma real por parte dos medios de comunicación.
Pablo Filgueiras
Aranzazu Rodilla