Pensando en eleccións
Por Lara Real Lema
É vostede unha persoa racional? Considera que o seu voto é resultado dunha análise detallada e crítica das propostas dos diferentes partidos? Seguramente a resposta sexa afirmativa pero sinto ter que dicir que isto non é de todo certo.
Aínda que pensemos que si o levamos a cabo, non avaliamos a información por si soa, senón que o facemos tendo en conta as nosas ideas e preferencias previas. Curiosamente, os argumentos que damos en defensa dunha elección veñen case sempre despois de que tomamos esta decisión, aínda que sexa de xeito instintivo. Isto é o que se denomina “sesgo de confirmación” e defínese como a tendencia a buscar probas que apoian as crenzas ou ideas que xa temos e ignorar ou reinterpretar aqueles datos que non se axustan a elas.
Este xeito de actuar, aínda que en moitos casos non somos conscientes, está presente en numerosos ámbitos da nosa vida, incluso a sabedoría popular recolle os seus efectos, por exemplo, na frase “o amor é cego”. A nosa conducta de voto tamén está influída por este efecto. A Universidade de Emory realizou un experimento en 2004 no que se amosou a votantes demócratas e republicanos declaracións nas que tanto John Kerry (candidato demócrata) como George W. Bush (candidato republicano) contradicíanse a si mesmos. Tal e como se prevía, os demócratas escusaron a Kerry e os republicanos fixeron o mesmo con Bush. Neste experimento empregouse tamén un aparello de resonancia magnética coa que se analizaban as partes do cerebro que estaban activas mentres se tentaba xustificar ao político preferido e os resultados non deixaban lugar a dúbidas: as partes máis activas eran aquelas relacionadas coas emocións e coa resolución de conflitos mentres que as asociadas co razoamento apenas rexistraban actividade. Para rematar, unha vez chegábase a unha conclusión satisfactoria, activábase a parte do cerebro asociada coas recompensas. Isto explica porque en lugar de avaliar de modo racional as posicións dun candidato nesta ou outra cuestión, ou de analizar os puntos do programa de cada candidato, temos unha reacción emocional a datos conflitivos.
En definitiva, racionalizamos e apartamos o que non encaixa nas nosas crenzas previas sobre un determinado tema e despois recibimos unha recompensa en forma de dopamina. Por se non chegara con isto, numerosos estudos mostran que tendemos a manternos aínda máis nas nosas posicións cando recibimos información que contradí as nosas crenzas. Por exemplo, se somos de esquerdas, os medios de dereitas parécennos moito máis tendenciosos e viceversa.
En relación con este fenómeno, atopamos tamén o chamado “sesgo de proxección” polo que tendemos a pensar que os demais teñen as nosas mesmas prioridades, actitudes ou crenzas, incluso cando isto é pouco probable.
Obviamente podemos esforzarnos por aprender a pensar de forma crítica e a poñer en dúbida máis a miúdo as nosas crenzas pero non é algo que se poida automatizar aínda que si podemos telo en conta antes de tomar ningunha decisión.